Dhuna me Baza Gjinore në Kosovë

Dhuna në familje në sistemin ligjor të Kosovës: Procedurat civile, penale dhe roli i avokatit në mbrojtjen e të drejtave të të gjitha palëve

Me qëllim të garantimit të mbrojtjes efektive të të drejtave të njeriut, Republika e Kosovës miratoi Ligjin Nr. 08/L-185, i cili rregullon në mënyrë të detajuar parandalimin dhe mbrojtjen nga dhuna në familje, dhuna ndaj grave dhe dhuna me bazë gjinore. Ky ligj është hartuar në përputhje me standardet ndërkombëtare, duke përfshirë Konventën e Stambollit dhe Kushtetutën e Republikës së Kosovës.

Ligji përmban një qasje gjithëpërfshirëse, duke përkufizuar format e ndryshme të dhunës – fizike, psikologjike, seksuale, ekonomike dhe strukturore – dhe parashikon masa konkrete për mbrojtjen e viktimave, si dhe detyrime të qarta për institucionet shtetërore, përfshirë Policinë, Prokurorinë, Gjykatat dhe Qendrat për Punë Sociale.

Në qendër të këtij ligji janë të drejtat e viktimave, përfshirë të drejtën për urdhra mbrojtjeje, mbështetje sociale, kujdestari, alimentacion, strehim të sigurt dhe rehabilitim. Gjithashtu, ligji trajton edhe përgjegjësinë penale të dhunuesit, duke fuqizuar sistemin e drejtësisë për të reaguar shpejt dhe me efikasitet ndaj dhunës me bazë gjinore.

Dhuna në familje është një ndër format më shqetësuese të shkeljes së të drejtave të njeriut dhe paraqet një sfidë serioze për rendin shoqëror dhe ligjor. Ligji në Republikën e Kosovës trajton dhunën në familje si vepër penale, por njëkohësisht ofron edhe instrumente civile për mbrojtje të menjëhershme dhe afatgjatë të viktimave.

Në këtë kontekst, Prenku Law, nën udhëheqjen e Avokatit Kushtrim Prenku, ofrojnë mbrojtje dhe përfaqësim ligjor profesional për të gjitha palët – si për viktimat e dhunës, ashtu edhe për personat ndaj të cilëve është ngritur procedurë civile apo penale për dhunë në familje. Sepse drejtësia kërkon që secili të ketë qasje të barabartë në të drejtën për mbrojtje ligjore.

Cilat janë format e dhunës të mbuluara nga ligji?

Ligji Nr. 08/L-185 e përkufizon dhunën në familje si çdo akt të dhunës fizike, psikologjike, seksuale ose ekonomike që ndodh ndërmjet personave që ndajnë një marrëdhënie familjare apo afërsie të ngushtë. Disa nga format e dhunës përfshijnë:

• Dhunën fizike: Çdo veprim që shkakton lëndim trupor ose dhimbje fizike viktimës, pavarësisht nëse lëndimi është i lehtë apo i rëndë. Shembujt përfshijnë goditje me grusht, shkelma, shtytje, djegie, therje, tërheqje zvarrë, mbyllje me forcë në një dhomë, etj.
• Dhunën psikologjike: Sjellje që synon të frikësojë, manipulojë, kërcënojë, poshtërojë ose të kontrollojë emocionalisht viktimën. Shembujt përfshijnë fyerje të përsëritura, ofendime, kërcënime për jetë, kërcënime për fëmijë, kontroll të rreptë të lëvizjes, ndalim i kontakteve me familjen apo miqtë, izolim apo kontroll ekstrem.
• Dhunën seksuale: Çdo akt seksual i padëshiruar, imponim seksual pa pëlqim, përfshirë edhe brenda marrëdhënies martesore apo intime. Kjo përfshin detyrimin për marrëdhënie seksuale pa pëlqim, përdorimin e forcës ose kërcënimit për të kryer akt seksual, ndalimin ose detyrimin për të përdorur mjete kontraceptive, ose përdorimin e fëmijëve për të ushtruar shantazh seksual.
• Dhunën ekonomike: Kontrolli apo kufizimi i qëllimshëm i burimeve ekonomike, të ardhurave ose pasurive me qëllim mbajtjen në varësi të viktimës. Shembujt përfshijnë ndalimin për të punuar, ndalimin e qasjes në llogaritë bankare, marrjen e të ardhurave të partnerit, mbajtjen e pasurisë në emër të njëanshëm, ose refuzimin për të përmbushur detyrimet financiare ndaj fëmijëve apo bashkëshortit/es.

Çfarë janë urdhrat mbrojtës dhe kush i lëshon ato?

Urdhrat mbrojtës janë masa që shqiptohen nga Gjykata ose Policia, me synim parandalimin e dhunës, sigurimin e viktimës dhe mënjanimin e rreziqeve që mund të çojnë në dhunë të mëtejme. Ligji njeh tre lloje urdhrash mbrojtës:

• Urdhri Mbrojtës i Rregullt: Lëshohet nga Gjykata në procedurë të rregullt dhe vlen deri në 12 muaj, me mundësi vazhdimi deri në 24 muaj.
• Urdhri Mbrojtës Emergjent: Lëshohet nga Gjykata në raste urgjente dhe ofron mbrojtje të menjëhershme.
• Urdhri Mbrojtës i Përkohshëm Emergjent: Lëshohet nga Policia jashtë orarit të punës së gjykatës dhe vlen deri në ditën e parë të punës së saj.

Masat mbrojtëse që mund të shqiptohen nga Gjykata

Gjykata, varësisht nga rrezikshmëria e situatës, mund të shqiptojë një ose më shumë nga masat mbrojtëse në vijim:

• Ndalimi i ushtrimit të dhunës.
• Ndalimi i shqetësimit dhe përndjekjes.
• Kufizimi i afrimit, me mundësi të vendosjes së monitorimit elektronik.
• Largimi nga banesa.
• Shoqërimi i viktimës nga Policia dhe punonjës social për marrjen e gjësendeve personale.
• Kujdestaria e përkohshme për fëmijët, e cila i besohet viktimës, ndërsa dhunuesi privohet nga kontakti, përveç rasteve kur nuk paraqet rrezik.
• Mbështetja financiare për ushqim, qira dhe shpenzime jetese për viktimën dhe fëmijët.
• Trajtimi i detyrueshëm psikosocial dhe mjekësor i dhunuesit, përfshirë trajtimin për varësi apo çrregullime mendore.
• Sekuestrimi i armëve apo mjeteve të dhunës dhe revokimi i lejeve për armë.
• Masa pasurore, si ndalimi i transaksioneve me pasurinë ose lejimi i përdorimit të pasurisë personale nga viktima.
• Masat e tjera të nevojshme për të siguruar strehim, rikthim në banesë, apo çdo veprim tjetër që garanton sigurinë e viktimës.

Roli i Avokatit në Procedurat e Dhunës në Familje

Roli i avokatit është i dyfishtë dhe i domosdoshëm për të garantuar një proces të drejtë për të dyja palët: viktimën dhe të dyshuarin për dhunë.

Përfaqësimi i viktimave të dhunës në familje

Në cilësinë e përfaqësuesit të viktimës, avokati:

• Ofron këshillim ligjor për të drejtat dhe mundësitë e veprimit.
• Përgatit kërkesën për urdhër mbrojtjeje dhe ndjek procedurën civile.
• Përfaqëson viktimën në procedurën penale si palë e dëmtuar.
• Ndihmon në sigurimin e provave dhe përpilimin e parashtresave ligjore.
• Siguron zbatimin e masave të vendosura nga gjykata.
• Siguron që viktima të ketë akses në strehim, mbështetje financiare, kujdestari të fëmijëve dhe mbrojtje fizike.
• Përfaqëson në seancat gjyqësore për lëshimin e urdhrave mbrojtës.
• Ndihmon në mbledhjen e provave dhe koordinimin me institucionet përgjegjëse (Policia, QPS, Prokuroria).
• Mbron të drejtat dhe dinjitetin e viktimës gjatë gjithë procedurës.

Përfaqësimi i të dyshuarve për dhunë – Procedura Penale dhe Civile

Në Prenku Law, ne përfaqësojmë klientët që ndodhen në pozicionin e të paditurit ose të akuzuarit në procedurat civile dhe penale për dhunë në familje, duke garantuar që:

• E drejta për mbrojtje të drejtë të respektohet në përputhje me Kushtetutën dhe standardet ndërkombëtare.
• Procedurat të jenë të ligjshme dhe të balancuara, pa paragjykime ndaj të dyshuarit.
• Sigurohet mbledhja e provave në favor të klientit, përfshirë alibitë, dëshmitarët, faktet për konflikt të ndërsjellë ose prova që mohojnë ekzistencën e dhunës.
• Ndihmojmë klientët në procedurat penale duke ofruar përfaqësim para Prokurorisë dhe Gjykatës, gjatë fazës hetimore dhe gjykimit.
• Në rast të urdhrave mbrojtës të lëshuara në procedurë civile, përfaqësojmë klientin për ankim, ndryshim apo shfuqizim të masës, kur ka bazë ligjore dhe rrethana të reja.

Balanca ligjore dhe integriteti profesional

Ne në Prenku Law besojmë fuqishëm në parimin e prezumimit të pafajësisë dhe të drejtën për mbrojtje të barabartë për të gjithë, pa paragjykim. Në të njëjtën kohë, jemi të përkushtuar ndaj mbrojtjes së viktimave dhe ndihmës juridike për ta në mënyrë të ndjeshme, diskrete dhe ligjërisht të fortë.